Czemu służy przeszczepianie narządów?
Przeszczepianie narządów jest metodą
ratowania życia osoby chorej, która potrzebuje zdrowego narządu, aby żyć.
Metoda ta polega na wszczepieniu biorcy narządu lub tkanek pochodzących od
innego człowieka.
Kiedy można pobrać narządy do przeszczepienia?
Niektóre narządy(nerka, segment
wątroby) lub tkanki (szpik kostny) można pobierać od osób żywych pod warunkiem,
że dawca wyrazi na to zgodę, a jego życie nie będzie narażone na niebezpieczeństwo. Jednak większość narządów
i tkanek do przeszczepienia pobiera się ze zwłok osób, które za życia nie
wyraziły sprzeciwu na pobranie.
Nerki, serce, płuca, wątrobę,
trzustkę, jelito i rogówkę można pobrać od osoby zmarłej, kiedy zostały już
wyczerpane wszystkie możliwości jej leczenia i u której stwierdzono komisyjnie
śmierć mózgową.
Co to jest śmierć mózgu?
Śmierć jest zjawiskiem zdysocjowanym. Oznacza to, że śmierć ogarnia tkanki i układy w różnym czasie. Powoduje to dezintegrację ustroju jako całości funkcjonalnej i kolejne, trwałe wypadanie poszczególnych funkcji w różnej sekwencji czasowej. Zatem niektóre funkcje ustroju lub ich części mogą utrzymywać się przez pewien czas w oderwaniu od innych, wcześniej obumarłych.
Zdysocjowany charakter zjawiska ujawnia się w sposób szczególny w sytuacjach, w których śmierć objęła już mózg, podczas gdy krążenie krwi jest jeszcze zachowane. W tych przypadkach to stan mózgu determinuje życie lub śmierć człowieka. W większości przypadków klinicznych obrzęk mózgu wynikający z jego uszkodzenia narasta od strony przestrzeni nadnamiotowej, a pień mózgu umiera jako ostatnia jego część. W takich sytuacjach czynnikiem kwalifikującym
śmierć mózgu jest nieodwracalny brak funkcji pnia mózgu.
Trwałe uszkodzenie pnia mózgu ustala się na podstawie braku określonych odruchów nerwowych i braku spontanicznej czynności oddechowej. Postępowanie takie, oparte przede wszystkim na badaniach klinicznych, w przeważającej liczbie przypadków jest możliwe, a jego wynik - pewny. W szczególnych okolicznościach badanie odruchów nerwowych
nie jest jednak w pełni wykonalne (np. urazy twarzoczaszki), a ich interpretacja trudna (np. zatrucia, farmakoterapia). Co więcej, w pierwotnie podnamiotowych uszkodzeniach mózgu, jego śmierć wymaga szczególnego postępowania diagnostycznego, bowiem kliniczne objawy trwałego uszkodzenia pnia mózgu nie oznaczają w tym przypadku jednoczesnego nieodwracalnego uszkodzenia całego mózgu. W takich przypadkach podejrzenie śmierci mózgu musi być potwierdzone badaniami instrumentalnymi
Przed odłączeniem aparatury należy
rozpatrzyć możliwość pobrania niektórych narządów do przeszczepienia. Pozostaje
wtedy tylko kilka godzin, aby upewnić się co do woli zmarłego dotyczącej
oddania tkanek i narządów po śmierci (sprawdzenie w Centralnym Rejestrze
Sprzeciwów czy osoba ta nie zarejestrowała sprzeciwu, sprawdzenie czy zmarły nie miał ze soba własnoręcznie napisanego oświadczenia o sprzeciwie na pobranie narządów po
śmierci?, czy nie wyraził sprzeciwu na pobranie narządów po
śmierci ustnie w obecności dwóch świadków na pobranie narządów po
śmierci) i zorganizować pobranie narządów, tkanek, komórek w celu przeszczepienia potrzebującym.
Czy lekarze powinni skontaktować się z rodziną przed pobraniem narządów?
Według polskiego prawa każda osoba
zmarła może być uważana za potencjalnego dawcę tkanek i narządów, jeśli za życia
nie wyraziła sprzeciwu.
Lekarze, pod opieką których był
zmarły, informują zwykle rodzinę o śmierci i zamiarze pobrania narządów do
przeszczepienia, lekarze pytają rodzinę czy zmarły za zycia nie wyraził sprzeciwu ustnie w obecności świadków, lekarze nie muszą prosić rodziny o wyrażenie zgody na pobranie narządów.
Jeśli zmarły pozostawił pisemny
zapis dotyczący jego woli odnośnie pobrania narządów (np. oswiadczenie woli) po śmierci, lekarze
respektują jego decyzję. Bliscy mogą jedynie potwierdzić opinię zmarłego na
temat pobrania narządów , jeśli ją znają.
Jak przebiega pobranie narządów i transplantacja?
Kiedy komisja lekarska stwierdza
śmierć mózgu, lekarz informuje o tym rodzinę zmarłego. Po upewnieniu się, że
zmarły nie wyraził za życia sprzeciwu na pobranie narządów, można podjąć
czynności związane z pobraniem.
Pobranie narządów do
przeszczepienia jest operacją chirurgiczną, w czasie której ciało dawcy
traktowane jest z należytym szacunkiem.
Przeszczepia się tylko narządy
pochodzące od ludzi nie dotkniętych chorobami. Przed przeszczepieniem wykonuje
się badania wykluczające choroby, które mogłyby zostać przekazane biorcy
przeszczepu.
Czy biorca może dowiedzieć się kto był zmarłym dawcą?, czy rodzina dowie się komu przeszczepiono narządy ich bliskiego?
Artykuł 19 Ustawy o pobieraniu, przechowywaniu I przeszczepianiu komórek tkanek I narządów mówi:
1. Dane osobowe dotyczące potencjalnego dawcy, dawcy, potencjalnego biorcy i biorcy są objęte tajemnicą i podlegają ochronie przewidzianej w przepisach o tajemnicy zawodowej i służbowej oraz w przepisach
dotyczących dokumentacji medycznej prowadzonej przez podmioty lecznicze.
2. Jeżeli narząd ma być pobrany od żywego dawcy, przepis ust. 1 nie dotyczy ujawnienia danych osobowych o dawcy i o biorcy odpowiednio tym osobom.
Jakie są wyniki przeszczepiania narządów?
Po udanym przeszczepieniu narządu
pacjenci mogą prowadzić normalne życie, kontynuować naukę, podjąć pracę. Biorcy
przeszczepu nerki zwalniają miejsce dializacyjne innym potrzebującym chorym.
Nie bez znaczenia jest także fakt, że przeszczepienie nerek wymaga mniejszych
nakładów finansowych niż dializoterapia.
Wyniki transplantacji narządów i
tkanek w naszym kraju nie różnią się od wyników uzyskiwanych przez inne ośrodki
europejskie.
Czy w Polsce istnieje ryzyko handlu narządami?
Aby uniknąć takiego ryzyka,
obowiązujące przepisy przewidują, że pobranie narządu i jego przeszczepienie
może mieć miejsce jedynie w upoważnionych ośrodkach medycznych. Przeszczepianie
jest skomplikowaną procedurą, angażującą tak wielu wysokiej klasy specjalistów,
że pokątne przeszczepianie narządów jest praktycznie niemożliwe. Pobrane
narządy rozdzielane są zgodnie z kryteriami medycznymi, a ich losy, od pobrania, przeszczepienia aż po odległe przeżycie objęte są kontrolą upoważnionych ośrodków i Poltransplantu.
Jakie przepisy karne zapisano w Ustawie Transplantacyjnej?
Art. 43.
Kto rozpowszechnia ogłoszenia o odpłatnym zbyciu, nabyciu lub o pośredniczeniu w odpłatnym zbyciu lub nabyciu komórki, tkanki lub narządu w celu ich przeszczepienia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności lub karze pozbawienia wolności do roku.
Art. 44.
1. Kto, w celu uzyskania korzyści majątkowej lub osobistej, nabywa lub zbywa cudzą komórkę, tkankę lub narząd, pośredniczy w ich nabyciu lub zbyciu bądź bierze udział w przeszczepianiu lub udostępnianiu pozyskanych wbrew przepisom ustawy komórek, tkanek lub narządów, pochodzących od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do 5 lat.
2. Jeżeli sprawca uczynił sobie z popełnienia przestępstwa określonego w ust. 1 stałe źródło dochodu, podlega karze pozbawienia wolności od roku do 10 lat.
Art. 45.
Kto, bez wymaganego pozwolenia, prowadzi działalność przewidzianą przepisami ustawy dla banku tkanek i komórek, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia
wolności do roku.
Art. 46.
Kto, bez wymaganego pozwolenia, pobiera komórkę, tkankę lub narząd w celu ich przeszczepienia albo je przeszczepia, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 46a.
Kto, bez wymaganej zgody wywozi z terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub wwozi na to terytorium komórkę, tkankę lub narząd, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3.
Art. 46b.
Kto, wbrew przepisom ustawy, nie zgłasza potencjalnych biorców narządów lub szpiku lub komórek krwiotwórczych
krwi obwodowej lub krwi pępowinowej na listę albo dokonanych przeszczepień komórek, tkanek i narządów do rejestru przeszczepień albo pozyskanych potencjalnych dawców szpiku i komórek krwiotwórczych krwi obwodowej do rejestru szpiku i krwi pępowinowej, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności.
Dlaczego w Polsce brakuje narządów do przeszczepienia?
Wyniki przeszczepiania narządów są
coraz lepsze dzięki czemu rozszerzają się wskazania do leczenia tą metodą.
Wzrasta liczba osób oczekujących na przeszczepienie i wydłuża się czas ich oczekiwania na operację co może stworzyć
zagrożenie dla życia tych chorych.
Wiedza społeczeństwa o tym jaką wartość dla setek śmiertelnie chorych ma
przeszczepienie narządu jest nadal niewystarczająca. Sprzeciw na pobranie
narządu wyrażany przez rodzinę zmarłego powoduje, że nie można uratować życia
wielu chorym. Należy prowadzić stałą kampanię edukacyjną, informującą o potrzebach
i wynikach przeszczepiania narządów, która pomoże przekonać społeczeństwo o
skuteczności tej metody leczenia.
Jak zakomunikować wolę o sprzeciwie lub zgodzie na pobranie narządów po śmierci?
Zgodnie z ustawą z dnia 01
lipca 2005 r. pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich można dokonać,
jeżeli osoba zmarła nie wyraziła za życia
sprzeciwu.
Sprzeciw wyraża się w formie:
1) wpisu w centralnym rejestrze sprzeciwów na pobranie komórek, tkanek i narządów ze zwłok ludzkich;
2) oświadczenia pisemnego zaopatrzonego we własnoręczny podpis;
3) oświadczenia ustnego złożonego w obecności co najmniej dwóch świadków, pisemnie przez nich potwierdzonego.
Sprzeciw do Centralnego Rejestru Sprzeciwów należy przesłać na adres: Centralny Rejestr Sprzeciwówi, Al. Jerozolimskie 87, 02-001 Warszawa. Formularz zgłoszenia sprzeciwu poniżej .
Po dokonaniu wpisu w Centralnym
Rejestrze Sprzeciwów, osoba zgłaszająca otrzyma listem poleconym potwierdzenie
wpisu. Sprzeciw jest skuteczny od daty wpisu do rejestru , data będzie
uwidoczniona na potwierdzeniu rejestracji.
W przypadku małoletniego lub innej
osoby, która nie ma pełnej zdolności do czynności prawnych, sprzeciw może
wyrazić za życia przedstawiciel ustawowy tej osoby. W przypadku małoletniego powyżej lat szesnastu sprzeciw może wyrazić również ten małoletni.Małoletni powyżej lat 16 może również samodzielnie zmienić wpis swoich opiekunów prawnych o sprzeciwie w CRS, o tej mozliwości jest on informowany listem poleconym z CRS po osiągnięciu wieku 16 lat i następnie po osiągnięciu wieku 18 lat..
Osoba wyrażająca zgodę na oddanie
po śmierci swoich tkanek i narządów do przeszczepienia dla ratowania życia i
przywracania zdrowia ludziom chorym może także nosić przy sobie własnoręcznie podpisane oświadczenie woli. Takie oświadczenie woli ma charakter
informacyjny i nie zwalnia lekarza, mającego zamiar pobrać narządy z obowiązku
sprawdzenia w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów, czy osoba ta nie wyraziła
sprzeciwu za życia.
